معمولا افرادی که از افسردگی شدید رنج میبرند، بیشتر درمعرض افسردگی صبحگاهی قرار میگیرند. در واقع این افراد صبح‌ها بیشتر از دیگر ساعات روز احساس افسردگی میکنند و با احساساتی مثل غم، ناامیدی، عصبانیت و خستگی مواجه میشوند.
افسردگی صبحگاهی به نام‌های تغییرات خلقی یا ناپایداری خلق و خوی روزانه نیز شناخته میشود و با افسردگی فصلی تفاوت دارد. پیش از این متخصصان افسردگی صبحگاهی را نوعی ناخوشی بالینی میپنداشتند، ولی امروزه به آن به عنوان یکی از علائم افسردگی نگاه میکنند.
علل افسردگی صبحگاهی
تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۳ نشان داد افراد افسرده اغلب از نوعی اختلال و از هم گسیختگی روحی طی روز رنج میبرند. ساعت بیولوژیک بدن طی ۲۴ ساعت طوری عمل میکند که شب‌ها خواب آلوده و صبح‌ها سرحال باشید. این ساعت طبیعی خواب و بیداری ریتم روزانه نامیده میشود. ریتم روزانه یا ساعت طبیعی بدن، از ضربان قلب گرفته تا درجه حرارت بدن را تنظیم میکند و بر سطح انرژی، تفکر، هوشیاری و خلق و خو تاثیر میگذارد. ریتم روزانه با ترشح هورمون‌هایی مثل کورتیزول و ملاتونین به شما کمک میکند در طی شبانهروز حالت روحی ثابت داشته و سالمتر باشید. صبح با طلوع خورشید کورتیزول ترشح میشود تا انرژی لازم برای انجام فعالیتهای روزانه را داشته باشید و با غروب خورشید هورمون ملاتونین آزاد میشود تا احساس خواب آلودگی کرده و شب به راحتی بخوابید. اگر این ریتم به هم بخورد بدن هورمونها را اشتباهی و در ساعت نادرست تولید میکند. معلوم است نتیجه آن تاثیر منفی بر سلامت بدن و روح شما میگذارد. مثلا بدن ملاتونین را صبح‌ها تولید میکند که باعث خستگی و تحریکپذیری زیاد میشود.
علایم افسردگی صبحگاهی
افسردگی صبحگاهی علاوه بر احساس غم بعد از بیدار شدن دارای علائم زیر است :
- به زور بیدار شدن و به سختی از رختخواب بیرون آمدن
- نداشتن انرژی برای شروع کارهای روزانه
- بیحوصلگی حتی برای دوش گرفتن یا خوردن یک فنجان چای یا قهوه
- واکنشهای کند بدنی و فکری
- عدم تمرکز
- ناامیدی و تحریکپذیری (به اصطلاح زود از کوره در رفتن)
- احساس پوچی
- تغییرات اشتها (پرخوری یا کم اشتهایی)
- خوابیدن زیاد یا هایپرسومنیا (hypersomnia)
تشخیص افسردگی صبحگاهی
چون افسردگی صبحگاهی از افسردگی جدا نیست، معیارهای تشخیصی مختص به خود ندارد. یعنی اگر به دکتر مراجعه کنید، علایم خاصی وجود ندارد که دکترتان بگوید افسردگی صبحگاهی دارید، بلکه یک سری سوالات کلی در مورد خواب و تغییرات حالات روحیتان می پرسد: حال روحیتان صبح‌ها بدتر است یا شب‌ها؟ صبح‌ها به زور از رختخواب بیرون میآیید؟ حالات روحی شما در طی روز خیلی تغییر میکند؟ خیلی تمرکز ندارید؟ فعالیت‌هایی را که دوست دارید با علاقه انجام نمیدهید؟ اخیرا در زندگی روزانه شما تغییری به وجود آمده است؟ چه چیزی حالتان را بهتر میکند؟
درمان افسردگی صبحگاهی
چند راه حل پیشنهاد میکنیم:
۱ – دارودرمانی
افسردگی صبحگاهی نسبت به داروهایی که سطح سروتونین مغز را بالا میبرند، خیلی خوب جواب نمیدهد. معمولا داروهایی که جزو دسته SSRI یعنی بازدارندههای بازجذب سروتونین هستند، برای افسردگیهای شدید تجویز میشوند. ولی داروهای گروه SNRI یعنی مهارکنندههای جذب دوباره سروتونین و نوراپی‌نفرین مثل ونلافاکسین یا افکسور برای افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی مناسب هستند.
۲- صحبتدرمانی یا روانکاوی
صحبت کردن با یک روانکاو یا روانپزشک معمولا روش خوبی است. اگر دارودرمانی همراه با صحبتدرمانی باشد، نتیجه بهتر است. صحبتدرمانی به شما کمک میکند تا علت افسردگی و علائمی که آن را بدتر میکند را بشناسید. مسائلی نظیر به هم خوردن یک رابطه، مشکلات مربوط به محل کار یا الگوهای تفکر منفی از جمله مواردی است که باعث افسردگی میشود.
۳- نوردرمانی
نوردرمانی یا فوتوتراپی، از جمله روشهای درمانی مناسب برای افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی است. در این روش فرد را در معرض نوری شبیه به نور طبیعی قرار میدهند تا هورمون های شیمیایی مربوط به خلق و خو در مغز ترشح شود. گرچه این روش بیشتر برای افسردگیهای فصلی مورد استفاده قرار میگیرد، ولی تجربه نشان داده برای درمان افسردگی صبحگاهی نیز مفید است.
۴- شوک درمانی
درمان با شوک یا ECT تاثیرات مثبتی دارد. در این روش، امواج الکتریکی را به مغز میفرستند و نوعی حمله عمدی در آن ایجاد میکنند، در نتیجه تغییراتی در مواد شیمیایی مغز ایجاد و علائم افسردگی برطرف میشود. شوک درمانی روش مطمئنی است، چون زمانی که خواب هستید پزشک امواج الکتریکی را بسیار کنترل شده به مغز میفرستد تا بهترین نتیجه با کمترین خطر حاصل شود.
وظیفه شما برای رفع افسردگی صبحگاهی چیست؟
علاوه بر موارد فوق، تغییراتی در برنامه خوابتان بدهید. توجه به زمان خواب و بیداری باعث میشود تا با ساعت بیولوژیک بدنتان هماهنگ شده و افسردگی صبحگاهی را تا حد ممکن به حداقل برسانید.
تعیین ساعت مشخص برای خوابیدن و بیدار شدن، تعیین ساعت مشخص برای غذا خوردن، کوتاه کردن چرتهای روزانه، تدارک محل خواب مناسب مثل اتاق تاریک، ساکت و خنک، اجتناب از مصرف الکل، قهوه و تنباکو و ورزش (البته یادتان باشد ۴ ساعت مانده به خواب ورزش نکنید). رعایت نکات فوق ساعت طبیعی بدن را تنظیم کرده، باعث میشود هورمونها به موقع ترشح شوند و در نتیجه علایم افسردگی برطرف میشود.
منبع: نت نوشت