فضای اطراف کره زمین به یک زبالهدان واقعی تبدیل شده است، سالهاست که صنایع هوافضایی به مسئله زبالههای فضا بیتوجهی داشتهاند و امروز کار به جایی رسیده که این حجم بالا از زبالههای موجود در اطراف زمین به خطری بالقوه تبدیل شده که میتواند حوادث مرگباری را برای فضانوردان رقم بزند.
در سالهای اخیر و با پیشرفت روز به روز صنعت هوافضا حجم زبالههای تولیدی در فضا به طور تصاعدی افزایش داشته است، زبالههای فضایی هیچگاه به عنوان یک خطر جدی مطرح نمیشدند، اما حجم و تراکم زبالههای غوطهور در مدار زمین به حدی رسیده که امروزه سفرهای فضایی انسان را به طور جدی تهدید میکند.
اخیرا کنفرانسی جهانی با موضوع زبالههای فضایی در اروپا تشکیل شده که هدف آن بررسی و ارائه راهحلهایی برای این مشکل رو به وخامت است. کارشناسان حاضر در این کنفرانس نسبت به ظهور پدیدهای به نام سندروم کسلر و یا اثر کسلر ابراز نگرانی کردند. به گفته آنان حجم پسماندهای موجود در فضای نزدیک به مدار زمین به قدری افزایش داشته که این اجرام گاهی با یکدیگر برخورد کرده و باعث خرد شدن یکدیگر میشوند که در واقع به مقدار این پسماندها اضافه میکند. این مسئله میتواند باعث ایجاد سلسله برخوردهای متوالی این اجرام با یکدیگر و همچنین ماهوارهها و دیگر تاسیسات هوافضایی موجود در مدار زمین شوند که در این صورت هیچ راهحلی برای آن وجود نخواهد داشت و زبالههای فضایی همچون یک دومینوی بی پایان به کار خود ادامه داده و هر شیء موجود در مدار زمین را مورد هدف قرار خواهند داد، مسئلهای که میتواند تمام ارتباط ما با فضا را قطع کند و به طور جدی در مقابل ماموریتهای هوافضایی مانع ایجاد کند.
بر اساس گزارش اخیر ناسا گفته میشود که چیزی در حدود ۵۰۰ هزار تکه زباله فلزی و غیر فلزی در حال حاضر در مدار زمین در حال دوران هستند.کارشناسان ناسا معتقدند که فاجعه از آن چیزی که فکر میکنیم بزرگتر بوده و تخمین زده میشود که میلیونها تکه زباله با ابعادی نسبتا کوچک در فضای مدار زمین وجود دارند که تجهیزات موجود مورد استفاده به منظور زیر نظر گرفتن زبالههای فضایی قادر به تشخیص آنها نمیباشند.
کارشناسان میگویند: زبالههای فضایی موجود در مدار نزدیک زمین با سرعتی معادل با ۱۷۵۰۰ مایل بر ساعت در حال گردش به دور کره ما هستند و حتی کوچکترین زبالهها نیز در این سرعت میتوانند به عنوان سلاحی کشنده در نظر گرفته شوند که در اثر برخورد با یک فضا پیما آن را به شدیدترین شکل ممکن منهدم خواهند کرد.
سندروم کسلر و یا اثر کسلر برای اولین بار توسط یکی از دانشمندان سازمان ناسا به نام دونالد کسلر و در سال ۱۹۷۸ مطرح شد. آقای دونالد کسلر معتقد بود که با در نظر گرفتن سرعت حرکت زبالههای فضایی اگر یکی از آنها با شیئی برخورد کند (این شیء میتواند زبالهای دیگر یا یک ماهواره و یا فضاپیما باشد) نتیجه این برخورد آغاز برخوردهای زنجیرهوار و دومینو مانندی خواهد بود که دیگر پایانی نخواهند داشت. با آغاز این برخوردهای دومینو مانند، در مدت زمانی کوتاه هر ماهواره و فضاپیمایی که در مسیر حرکت این زبالهها باشد، در اثر برخورد تکه تکه شده و خود به حجم زبالهها خواهد افزود و طولی نمیکشد که زبالههای فضایی تشکیل یک حلقه در حال چرخش به دور زمین را خواهند داد که قطعا تمامی ماموریتهای هوافضایی ما را یکبار برای همیشه غیرممکن خواهد ساخت.
نیکلاس جانسون میگوید: مهمترین ریسک موجود در مسیر انجام ماموریتهای ناسا، زبالههای فضایی هستند که به علت کوچک بودن ابعادشان نمیتوانیم آنها را تحت نظر داشته باشیم و میتوانند به یکباره بر سر مسیر حرکت یک ماهواره قرار گیرند.
نگرانی دانشمندان زمانی بیشتر میشود که براساس تخمین آنها مشکل زبالههای فضایی در آینده نزدیک نه تنها حل نخواهد شد، بلکه سال به سال پیچیدهتر و حادتر خواهد شد. به لطف پیشرفتهایی که صنعت هوافضا به لحاظ فناوری داشته، ماهوارهها امروز جثهای کوچکتر دارند، قیمت تمام شده آنها روز به روز برای سازنده ارزانتر میشود و پرتاب آنها به فضا نیز همانند گذشته امر خیلی دشوار و پیچیدهای نیست. ترویج به کارگیری ماهوارههای معروف به CubeSat نتیجه پیشرفت مذکور در فناوری صنایع هوافضایی است. استفاده از این نوع ماهوارهها به قدری ارزان و در دسترس است که فقط کشوری همچون هند تا به امروز چیزی در حدود ۱۰۰ عدد از این ماهوارهها را به فضا پرتاب کرده و پیشبینی شده که در سالهای آتی تعداد این نوع ماهوارههای موجود در مدار نزدیک زمین به ۱۲۰۰۰ عدد برسد. از طرف دیگر همانطور که میدانیم، با فرستاده شدن یک ماهواره به فضا، ماهواره مذکور تا ابد در فضا خواهد ماند. از جمله قوانین موجود در آژانس بینالمللی فضایی این است که ماهوارهها باید حد اکثر تا ۲۵ سال پس از پایان مدت ماموریتشان به زمین بازگردانده شوند و با اینحال فقط ۶۰ درصد از ماموریتهای هوافضایی انجام شده به این قانون پایبند بودهاند. با وجود میلیونها عدد جسم در حال گردش به دور زمین، برخورد ساده یکی از آنها با دیگری میتواند تاثیرات مهلکی را بر فناوری ماهوارهای و نیز سفر در فضا داشته باشد.
صنعت هوافضایی تا به اینجای کار واقعا خوششانس بوده و تقریبا هیچ برخورد مهلک و خطرناکی در مدار نزدیک زمین اتفاق نیفتاده است. تعداد برخوردهایی که به انهدام تجهیزات هوافضایی انجامیده، واقعا پایین بوده است. یکی از این برخوردها مربوط به سال ۲۰۰۹ میباشد. در آن زمان یکی از ماهوارههای از کار افتاده کشور روسیه با یک ماهواره تجاری آمریکایی برخورد کرد و در نتیجه این برخورد هر دوی این ماهوارهها منهدم شدند. اتفاقی که نتیجه آن اضافه شدن حداقل ۲۰۰۰ تکه زباله فضایی در مدار زمین بوده است. کشور چین هم به نوبه خود به افزایش حجم زبالههای فضایی کمک شایانی کرده است. در سال ۲۰۰۶ چین تصمیم گرفت که برای از کار انداختن یکی از ماهوارههای هواشناسی خود یک روش جالب و کاربردی را پیش بگیرد و آن روش استفاده از موشک بود. نتیجه شلیک آن به سوی ماهواره مذکور اضافه شدن ۳۰۰۰ تکه دیگر به زبالههای فضایی موجود در مدار زمین بوده است.
تا به امروز راهکارهای متعددی برای خنثی کردن خطر برخورد زباله های فضایی با تجهیزات صنعت هوافضا پیشنهاد شده است. یکی از جالبترین آنها روشی است که در آن یک تور عظیمالجثه در مدار زمین قرار گرفته و میتواند زبالههای موجود در مسیر خود را به دام بیاندازد. اما با وجود نظریهپردازیهای متعدد دانشمندان در این بحث، هنوز هیچ اقدامی برای حل این مساله انجام نشده است.
منبع: کلیک